ZAPOMNIANY RZYMSKI TEATR

Poszukiwanie rzymskich zabytków czasami kończy się niezwykłymi odkryciami. Jakiś czas temu, podróżując po Włoszech, zajrzałem do nadmorskiego miasta Formia nieopodal Gaety, by uzupełnić powieściowe opisy samotnej podróży Kaliguli w stronę Kampanii.

Formia ma bogatą antyczną historię. Miłośnicy starożytności mogą kojarzyć to miejsce z rezydencją Cycerona pieszczotliwie zwaną przez swego właściciela „Formianum”, zaś moi wierni czytelnicy może pamiętają je z „Kaliguli” – właśnie w antycznych Formiae umieściłem gospodę, w której nocą Kaliguli ukradziono konia (incydent ten nie okazał się dla właściciela gospody szczególnie fortunny).

              *

„– Nie jestem głodny – odparł Gajusz. – Musimy jechać. – Wstał i wyszedł z obskurnej izdebki wprost na Via Appia. Znalazł się na drodze, między zdążającymi ze wschodu na zachód i z zachodu na wschód podróżnymi. Po lewej stronie ponad czerwonymi dachami domów wznosiła się masywna sylweta teatru i portyki świątyń prowincjonalnego kapitolu.”

                *

Jak wiele innych miejsc opisywanych w moich książkach, detal w postaci teatru, który ujrzał podróżujący incognito Kaligula, istnieje naprawdę, choć dzisiaj trudno go rozpoznać. Powstał w czasach Augusta, w I wieku p.n.e., więc współcześni Kaliguli na pewno już go widzieli. Teren miasta jest bardzo pochylony, więc teatr znajdujący się w jego górnej części istotnie górował nad Formiae, zgodnie z powieściowym opisem.

Lecz dzisiaj formiański teatr wygląda bardzo niecodziennie. Gdy pójdziecie w miejsce wskazane przez Google Maps, ujrzycie… dziwną kamienicę.

Okazuje się, że przez stulecia antyczny teatr sprzed ponad 2 tysięcy lat całkowicie wtopił się w późniejszą zabudowę. W XVIII wieku, zbudowano na nim charakterystyczną kamienicę, której kształt odtwarza półkolisty obrys widowni teatru. Dodatkowo od wewnętrznej strony zbudowano krużganki, które niczym operowe loże jeszcze silniej kojarzą budynek z dawnym teatrem.

Gdyby nie to, że w wielu miejscach kamienicy widać odsłonięte fragmenty murarki w typie opus reticulatum, ktoś niezorientowany mógłby nawet nie zauważyć, że mamy do czynienia z budynkiem o korzeniach sięgających czasów rzymskich.

Wejście na podwórzec kamienicy znajduje się od strony Via del Castello i jeżeli nie wiecie, czego konkretnie szukacie, raczej nie domyślicie się, że jedna z bram prowadzi do antycznego teatru   Za bramą dokładnie widać, że aby zbudować przejście, trzeba było dosłownie „wyrąbać” odpowiedni pasaż w poprzek murów filarowych podtrzymujących widownię.

Teatr w mieście Formia pokazuje, jak wyglądało wiele antycznych zabytków zanim zdecydowano się zedrzeć z nich średniowieczne i nowożytne naroślą i odsłonić starożytny rdzeń.